Dlaczego są wśród nas osoby, które są w stanie poradzić sobie w obliczu trudnych doświadczeń, a nad porażkami relatywnie szybko przechodzą do porządku dziennego, a niektórzy z nas załamują się po usłyszeniu krytycznego komentarza na swój temat lub po niezdanym egzaminie? Odpowiedzialna za to może być odporność psychiczna – cecha, którą wszyscy posiadamy w różnym natężeniu. Warto ją rozwijać, aby wieść szczęśliwsze i bardziej satysfakcjonujące życie.
Odporność psychiczna w rozumieniu psychologicznym to jedna z cech osobowości, która w dużym stopniu odpowiada za to, w jaki sposób radzimy sobie z wyzwaniami, stresem i presją, niezależnie od okoliczności (Clough, Strycharczyk, 2012).
Na pewne czynniki kształtujące odporność psychiczną nie mamy wpływu. Są nimi genetyka, doświadczenia z wczesnego dzieciństwa czy szczęśliwy traf. Możemy jednak nauczyć się przerywać krąg negatywnych myśli, powstrzymywać się od katastrofizacji, dostrzegać pozytywne strony nieprzyjemnych zdarzeń.
Pielęgnowaniu odporności psychicznej sprzyjają także:
Czynniki wymienione powyżej, możemy nazwać zasobami. Nie ma jednego, uniwersalnego czynnika, który pomógłby nam lepiej sobie radzić w różnych sytuacjach. Osoby odporne psychicznie potrafią gromadzić swoje zasoby i w obliczu zdarzeń kryzysowych – sięgać po najodpowiedniejszy w danej sytuacji.
Poradzisz sobie z kryzysem, jeśli wykorzystasz zasób, którego w danym momencie potrzebujesz. Ta potrzeba będzie bardzo specyficzna, w zależności od przeżywanego doświadczenia. Spójrzmy na parę przykładów. Dla japońskich uczniów po tsunami potrzebny był konkretny, skuteczny plan powrotu do szkoły i kontynuowania edukacji, co dało im nadzieję na przyszłość i podbudowało samopoczucie psychiczne. Ludzie dotknięci poważnym pożarem będą potrzebować odpowiednio dopasowanego ubezpieczenia. Dla kogoś, kto jest zastraszany w szkole, najlepszym zasobem byłoby posiadanie jednego przyjaciela, z którym mógłby spędzać czas. Jeśli dziecko często się przeprowadza i zmienia szkołę, będzie potrzebowało stabilnego środowiska domowego. Jeśli osoba niepełnosprawna wybiera się na uniwersytet, potrzebuje odpowiedniego zakwaterowania, i to będzie kluczowy czynniki, który pozwoli jej odnieść sukces na kampusie uniwersyteckim. Pracownik dużej organizacji, który po raz pierwszy zmaga się ze złożonym projektem, poradzi sobie z tym zadaniem mając wsparcie doświadczonego mentora lub mądrego, wspierającego lidera.
Ponieważ trudno przewidzieć, jakie w danym momencie życia zasoby będą nam potrzebne, warto wspomóc rozwój swojej odporności psychicznej starając się wyposażyć w jak najwięcej z nich.